Viêm xoang cấp tính và mạn tính

Viêm xoang là bệnh rất phổ biến ở Việt Nam, phân loại viêm xoang cấp tính và viêm xoang mạn tính đối với thầy thuốc thực chất là phân biệt cách xử trí viêm xoang cấp tính thường điều trị nội khoa, còn viêm xoang mạn tính nhiều trường hợp cần điều trị ngoại khoa.

Xem thêm: Viêm xoang – Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị

 Viêm xoang cấp tính

Viêm xoang cấp tính theo thứ tự thường gặp là viêm xoang hàm, xoang sàng, xoang trán, xoang bướm đôi khi xảy ra viêm nhiều xoang cùng một lúc.

Nguyên nhân phổ biến nhất là viêm mũi, do cảm, cúm, đôi khi do viêm họng. Viêm xoang do răng đối với xoang hàm chiếm khoảng 10%, do apxe quanh cuống răng, apxe quanh dây chằng ổ răng… ngoài ra có thể do tắm do chấn thương, do áp lực thay đổi đột ngột khi đi máy bay, do dị vật ở mũi… các bệnh cúm, sởi, ho gà thường có biến chứng viêm xoang. Viêm phổi do phế cầu khuẩn hay kèm theo viêm xoang, trong trường hợp này khó phân biệt đâu là bệnh nguyên phát, đâu là bệnh biến chứng.

Nhân tố thuận lợi cho viêm xoang phát triển là môi trường ô nhiễm, ăn ở kém vệ sinh, vách ngăn mũi bị vẹo, dị ứng, u lànhm u độc ở mũi, tình trạng của phổi – phế quản, viêm xoang – giãn phế quản, kết hợp viêm xoang – giãn phế quản với tật tim sang phải.

Vi sinh vật gây viêm xoang cũng là những vi sinh vật gây viêm nhiễm cấp tính đường hô hấp trên.

Bệnh lí của viêm xoang cấp tính: cũng giống như bệnh lí của mọi loại viêm cấp, nghĩa là có xung huyết, phù nề tại chỗm thoát dịch và bạch cầu đa nhân. Niêm mạc xoang có nhiều khả năng trở lại bình thường nếu các dịch tiết được thoát ra ngoài. Viêm xoang có tính chất tiết dịch hoặc viêm mủ hoặc phối hợp cả 2 thể, trường hơn phù nề nhiều thì niêm mạc có thể quá phát dày thêm, phần lớn tiết dịch dựa trên cơ sở dị ứng khó phân biệt được dị ứng hay nhiễm khuẩn, nhân tố nào đống vai trò hang đầu, trường hợp nào phù nề nhiều hơn và khó thuyên giảm hơn, trong nhiều trường hợp, lỗ thông xoang bị bít tắc hoang toàn, một số trường hợp, lỗ thông này được thông khi xỉ mũi mạnh, rất ít trường hợp thông thoáng.

 Các thể viêm xoang cấp tính

 Viêm xoang trán cấp: ít khi đơn thuần, thường phối hợp với viêm xoang sàng trước, nếu kèm với viêm xoang hàn thì gọi là viêm xoang trước. Khởi đầu như một sổ mũi thông thường kéo dài 5-6 ngày rồi xuất hiện những cơn đau đặc biệt của viêm xoang trán. Cơn đau phía trên ổ mắt, một bên và có hai chu kì mối ngày rất đặc biệt, cơn đau tăng dần từ sáng đến quá trưa thì đạt mức tối ssa. Lức đó mũi chảu nhiều mủ, xoang vơi đi và cơn đau dịu xuống. Đến chiều lại tái diễn cơn đau đó, giữa hai đợt dẫn lưu mủ, nước mũi ít chảy, đôi khi kèm theo triệu chứng như chảy nước mắt, mắt đưa đi đưa lại cũng đau. Ấn dây thần kinh trên hố mắt ở góc trên – trong ổ mắt, gây đau nhói. Soi mũi trước thấy niêm mạc xung huyết, thấy mủ chảy từ khe mũi ra, diễn biến thuận lợi bệnh khỏi trong vòng 10 ngày.

 Viêm xoang hàm cấp: Bắt đầu như sổ mũi thông thường nhưng kéo dài kéo dài rồi xuất hiện cơn đau ở vùng dưới ổ mắt,một bên, đau xuyên về phía hàm răng. Đau tăng lên khi gắng sức, khi nhai, khi nằm. Cũng như trong viêm xoang trán cấp đau có khi hai chu kì, nhưng không rõ rệt, có điểm đau rõ dưới ổ mắt, hốc mũi sung huyết, sau khi làm co niêm mạc, thẩy mũi chảy mủ, không có mùi thối, có thể lẫn máu, thường tiến triển tố trong 10 ngày.

 Viêm xoang sàng cấp ở trẻ em: Vì xoang sàng đã có từ lúc mới sinh và phát triểnnhanh nên trong thời kì 2-4 tuổi có thể bị viêm. Do vị trí ở sát kề ổ mắt nên triệu chứng biểu hiện chủ yếu là ở mắt. Trẻ 2-4 tổi khi bị sổ mũi, sáng dậy thấy mí mắt trên và dưới nề đỏ sưng húp, không mở được mắt. Nhiệt độ không cao vạch mí mắt ra thấy không có tổn thương nhãn cầu. Soi mũi không phát hiện được tổn thương, triệu chứng nghèo nàn, hốc mũi sung huyết, có ít nhầy mủ trên các vòm cuốn. Sờ góc trong của mắt có thể phát hiện điểm đau, nhưng rất khó tìm lúc trẻ đang sợ hãi. Mi mắt mọng đỏ, rất đặc trưng cho viêm xoang cấp ở trẻ, cần tiến hành điều trị ngay.

Xem chi tiết tại: Tìm hiểu về bệnh viêm xoang cấp tính

 Viêm xoang mạn tính

Viêm xoang mạn tính là do ổ viêm xương ở thành xoang như viêm xoang do răng, mạn tính liên quan đến biến đổi không phục hồi của niêm mạc. Nguyên nhân do vi sinh vật gây bệnh, các nhân tố viêm xoang tương tự như trường hợp cấp tính. Biến đổi niêm mạc lfa bệnh lí quan trọng viêm xoang mạn tính. Niêm mạc có thể dày lên, quá sản, dị sản biến thành polit hoặc xơ hóa và teo.

Viêm xoang hàm mạn tính: Có thể đơn độc, hoàn toàn riêng biệt hoặc có kèm theo viêm xoang sàng, có khi cả xoang trán làm thành viêm đa xoang.

Trong viêm xoang do răng, chi viêm một bên, mũi chảy mủ thường xuyên và rất thối . Khám soi mũi thấy niêm mạc viêm, khe giữa có mủ, nếu không thấy mủ, khi người bệnh cúi đầu xuống giữa hai đầu gối trong một vài phút rồi lại ngẩng đầu lên, mủ sẽ chảy ra, cần khám lại lợi và vùng trâm thăm dò nhẹ nhàng, sẽ phát hiện lỗ thông tiền miệng vơi xoang.

Viêm xoang sàng mạn tính: Ít đơn độc, thường kết hợp với các xoang khác, do đó không có biểu hiện lâm sàng riêng biệt. Có những thể bệnh chỉ quá phát, phù nề chứ không viêm mủ, nhưng vẫn gây ra nhức đầu vùng trán, liên tục kiểu nặng đầu nhưng vẫn gây ra nhức đầu vùng trán liên tục kiểu nặng đầu ở vùng trên ổ mắt hoặc sau ổ mắt. Soi mũi thấy niêm mạc cuốn giữa sung huyết, cuốn bị chèn ép do vẹo vách ngăn cao.

Viêm xoang trán mạn tính: Ít gặp, nhưng nặng vì có thể gây ra biến chứng sọ não. Viêm xoang trán mạn tính gây chảy mủ một bên mũi và đau với mức độ khác nhau. Người bệnh cảm thấy nặng đầu hoặc đau tái diễn ở góc trong mắt, hoặc những cơn đau dữ dội khi có đợt hồi viêm. Soi mũi trước có thể thấy mủ ở khe giữa, vách ngăn mũi vẹo ở phần cao.

Điều trị viêm xoang mạn tính: Khi điều trị viêm xoang cấp tính cần chú ý tình tràng nhiễm khuẩn và kết quả đạt được là sự phục hồi toàn vẹn của niêm mạc lót xoang. Viêm xoang mạn tính có thể diễn biến khác, điều trị tùy thuộc niêm mạc lót bị tổn thương có hồi phục hay không. Nếu hồi phục thì được thì không loại trừ điều trị ngoại khoa, điều khó nhất là phân biệt rõ rệt hai loại phục hồi và không phục hồi. Khi các biện pháp điều trị bảo tồn không có kết quả, nên coi là tổn thương không phục hồi.